Mục lục
1. Sáng tạo là gì?
Sáng tạo là quá trình tạo ra ý tưởng, sản phẩm, hoặc giải pháp mới và có giá trị.
Lưu ý rằng nếu không có giá trị thì sáng tạo trở nên vô nghĩa.
Trong kinh doanh, nếu như có một sản phẩm hoặc giải pháp mới mẻ nhưng không giải quyết được vấn đề cụ thể nào, không đáp ứng nhu cầu của thị trường, hoặc quá phức tạp và tốn kém so với lợi ích mà nó mang lại, có thể được xem là không có giá trị. Dù ý tưởng có tính sáng tạo cao nhưng lại không thúc đẩy doanh nghiệp phát triển hoặc không tạo ra doanh thu thì sáng tạo trở nên vô nghĩa.
Có nhiều yếu tố sáng tạo để thúc đẩy doanh nghiệp phát triển.
Cấp thấp nhất, dễ thấy nhất là sáng tạo sản phẩm.
Cấp cao hơn, phức tạp hơn là sáng tạo quy trình.
Cấp cao nhất, phức tạp nhất, mang lại hiệu quả cao nhất là sáng tạo mô hình kinh doanh.
2. Sáng tạo mô hình kinh doanh là gì?
Sáng tạo mô hình kinh doanh là quá trình thiết kế lại hoặc phát triển mới mô hình kinh doanh.
Mô hình kinh doanh là công thức kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm 4 thành phần chính là: khách hàng mục tiêu, giải pháp giá trị, năng lực lõi và công thức lợi nhuận.
Sáng tạo mô hình kinh doanh do đó không chỉ đơn thuần là cải thiện, đổi mới, sáng tạo sản phẩm hoặc dịch vụ hiện có, mà còn bao gồm việc tái cấu trúc hoặc thiết kế lại cách thức doanh nghiệp hoạt động trên ít nhất là 2 trong 4 thành phần chính.
Mục tiêu là tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, tăng trưởng, gia tăng lợi nhuận, giúp doanh nghiệp chiến thắng trên thương trường.
3. Có công thức để sáng tạo mô hình kinh doanh không?
Có.
Mô hình kinh doanh là sự kết hợp của 4 thành phần chính với nhiều dạng thức (pattern) khác nhau.
Nghiên cứu của Trường Kinh Doanh Đại học St Gallen (Thuỵ Sĩ) cho thấy trên 90% mô hình kinh doanh mới thật ra không mới. Chúng chỉ dựa vào 55 dạng thức của các thành phần trong mô hình kinh doanh đã hiện diện trước đó và sáng tạo bằng cách phối hợp các dạng thức với nhau.
Có nghĩa là bắt chước 1 cách sáng tạo các mô hình kinh doanh trước đây dựa vào các dạng thức khác nhau, từ các ngành nghề khác. Điều quan trọng là học hỏi và hiểu bản chất sáng tạo chứ không phải đơn thuần copy.
Hành trình sáng tạo mô hình kinh doanh bao gồm các bước sau:
- Tập trung sáng tạo trong 4 thành phần chính của mô hình kinh doanh.
- Xác định nhu cầu của khách hàng mục tiêu
- Lựa chọn các dạng thức khác nhau của các thành phần trong mô hình kinh doanh và phối hợp chúng với nhau
- Tích hợp vào mô hình kinh doanh
- Test, điều chỉnh, tối ưu
4. Sáng tạo mô hình kinh doanh cần có nguyên tắc không?
Có.
Để giúp cho việc sáng tạo mô hình kinh doanh trở nên dễ dàng hơn, chúng ta có 1 số nguyên tắc.
Một trong những nguyên tắc mà tôi thường xuyên áp dụng để coach cho khách hàng của mình khi sáng tạo mô hình kinh doanh là Nguyên tắc Tương Phản.
Nguyên tắc này sử dụng cách tiếp cận tương phản để tạo ra các giá trị mới và độc đáo.
Nguyên tắc này bao gồm 4 quy luật sau:
Quy luật #1: Đơn giản hoá việc phức tạp.
Biến những điều phức tạp mà khách hàng đang trải nghiệm thành những điều đơn giản. Loại bỏ các rào cản, giảm thiểu phức tạp không cần thiết để làm cho sản phẩm hoặc dịch vụ dễ sử dụng hơn. Đặc biệt khi công nghệ và cuộc sống trở nên phức tạp, bận rộn thì nhu cầu tìm kiếm sự đơn giản trở nên có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Ví dụ: điện thoại iphone không có nút bấm, đặt taxi Grab đơn giản hơn gọi taxi truyền thống, ứng dụng smarthome, công nghệ AI…
Quy luật #2: Phức tạp hoá việc đơn giản.
Thêm các yếu tố cầu kỳ, phức tạp vào những sản phẩm hoặc dịch vụ tưởng chừng như đơn giản để tạo ra trải nghiệm mới mẻ, độc đáo cho khách hàng. Điều này làm tăng giá trị cảm nhận và sự hài lòng của khách hàng.
Ví dụ: trà đạo Nhật Bản, ăn tiệc ở nhà hàng 5 sao nơi mà cách trình báy món ăn cầu kỳ, người phục vụ luôn đứng ở bên cạnh để phục vụ.
Quy luật #3: Phi vật chất hoá vật chất.
Tạo thêm giá trị cho sản phẩm vật chất bằng cách liên kết với các ý nghĩa, cảm xúc hoặc trải nghiệm. Điều này thường liên quan đến việc tạo ra một câu chuyện xung quanh sản phẩm hoặc dịch vụ.
Ví dụ: hoa hồng, sô cô la trong ngày valentine. Thánh rắc muối Salt Bae. Apple Watch không chỉ là một thiết bị đeo thông minh mà là một biểu tượng của lối sống năng động, sức khỏe và công nghệ.
Quy luật #4: Vật chất hoá phi vật chất.
Thêm yếu tố vật chất vào sản phẩm hoặc dịch vụ phi vật chất để tạo ra giá trị cảm nhận và có thể chạm tới, tăng cường trải nghiệm của khách hàng.
Ví dụ: Taylor Swift thường phát hành các phiên bản đặc biệt của album cùng với quà lưu niệm cho fan. Bó hoa với những bông hoa bằng tiền.
5. Có ví dụ nào về mô hình kinh doanh sáng tạo không?
Một trong những mô hình kinh doanh áp dụng rất tốt cả 4 quy luật trên là Nhà Hàng Dạ Thực Noir.
Nhà hàng Dạ thực Noir, tọa lạc tại Sài Gòn, là một địa điểm trải nghiệm ẩm thực độc đáo. Ở đây thực khách được thưởng thức bữa ăn hoàn toàn trong bóng tối.
Nhà hàng Noir rất nổi tiếng không chỉ đến từ phong cách phục vụ đặc biệt mà còn bởi cách họ khiến thực khách tập trung hoàn toàn vào hương vị, mùi vị và cảm xúc của thức ăn, qua đó kích thích các giác quan khác ngoài thị giác. Điều này không chỉ mang lại một trải nghiệm ẩm thực khác biệt mà còn mở ra một cách nhìn mới về thế giới xung quanh qua các giác quan còn lại.
Nhà hàng còn nổi bật với việc sử dụng đội ngũ nhân viên khiếm thị, cung cấp cho họ cơ hội việc làm và giúp họ tự chủ hơn trong cuộc sống. Qua đó, Noir không chỉ là một nhà hàng mà còn là một dự án có ý nghĩa xã hội sâu sắc.
Mức giá ở nhà hàng Noir tối thiểu 1 triệu đồng/người.
Nhà hàng Dạ thực Noir áp dụng các nguyên tắc Tương Phản trong sáng tạo kinh doanh một cách độc đáo, tạo ra một trải nghiệm ẩm thực không giống ai thông qua việc tận dụng tối đa các giác quan ngoại trừ thị giác.
Noir đã áp dụng 4 quy luật này như thế nào?
Quy luật #1: Đơn giản hoá việc phức tạp
Noir biến trải nghiệm ẩm thực trở nên đơn giản bằng cách loại bỏ yếu tố thị giác, giúp thực khách tập trung hơn vào hương vị và cấu trúc của thức ăn mà không bị phân tâm bởi hình ảnh.
Quy luật #2: Phức tạp hoá việc đơn giản
Noir phức tạp hoá việc ăn uống, một hoạt động hàng ngày, bằng cách tạo ra một môi trường hoàn toàn mới lạ trong bóng tối khiến cho việc thưởng thức mỗi món ăn trở thành một cuộc phiêu lưu, kích thích sự tò mò và khám phá của thực khách.
Quy luật #3: Phi vật chất hoá vật chất
Bữa ăn tại Noir không chỉ là việc tiêu thụ thực phẩm vật lý mà còn là một trải nghiệm đầy ý nghĩa, tạo ra những nhận thức mới và mang đế ý nghĩa sâu sắc về tầm quan trọng của các giác quan khác ngoài thị giác.
Quy luật #4: Vật chất hoá phi vật chất
Việc phục vụ bởi đội ngũ nhân viên khiếm thị không chỉ thêm yếu tố vật chất vào trải nghiệm ẩm thực phi vật chất mà còn mang lại cơ hội việc làm cho họ, góp phần vào một mục tiêu xã hội cụ thể.
6. Bạn cần phải làm gì?
Để trở nên thành công hơn trên thương trường, hãy thực hiện các hành động sau:
- Đánh giá lại mô hình kinh doanh hiện tại của mình để xác định khả năng cạnh tranh bền vững trong tương lai.
- Sẵn sàng thay đổi để tối ưu hóa mô hình kinh doanh của bạn.
- Tìm hiểu sâu hơn về nhu cầu của khách hàng. Có thể dùng Jobs To Be Done để phân tích.
- Brainstorm cùng với đội ngũ để tìm kiếm ý tưởng sáng tạo các thành phần trong mô hình kinh doanh
- Phác thảo mô hình kinh doanh sáng tạo
- Test, thử nghiệm
- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia, tham dự các khoá học, các workshop về sáng tạo mô hình kinh doanh để tiết kiệm thời gian, công sức và chi phí.
Chúc các bạn thành công!
